SUBIEKTYWNA HISTORIA KOMIKSU POLSKIEGO
Historia polskiego komiksu liczy sobie prawie tyle samo lat co niepodległa Polska. Wspaniale została ona pokazana w 2018 r. na wystawie Teraz komiks!w krakowskim Muzeum Narodowym. Była to pierwsza ekspozycja całościowo prezentująca sztukę komiksu w Polsce.
Symboliczną datą, od której zaczyna się historia polskiego komiksu, był 9 luty 1919 r., kiedy to w lwowskim tygodniku „Szczutek” ukazała się pierwsza część opowieści obrazkowej Ogniem i mieczem, czyli Przygody szalonego Grzesia. Jej autorami byli Kamil Mackiewicz i Stanisław Wasylewski. Razem ukazało się 28 odcinków przygód Grzesia, a w 1920 r. wyszły one w wersji książkowej.
Główny bohater, wojak Grześ, przeżywa przygody razem z rodzącą się Rzeczpospolitą: walczy o Wielkopolskę, Śląsk Cieszyński czy Lwów, uczestniczy w wyborach do Sejmu Ustawodawczego. Choć komiks miał zagrzewać do boju o niepodległość, to bardzo często patriotyczne czyny Grzesia przeplatane są jego miłostkami i innymi sercowymi perypetiami.
Najdłuższym cyklem komiksowym międzywojennej Polski były Przygody bezrobotnego FronckaFranciszka Struzika. Ukazywał się na łamach katowickich „Siedmiu groszy” w latach 1932-1939. W nim również młody, sympatyczny bohater uczestniczy w najważniejszych wydarzeniach politycznych i społecznych nie tylko Polski (np. na własnej skórze odczuwa kryzys gospodarczy), ale i na świecie, będąc naocznym świadkiem wojen w Etiopii czy Hiszpanii. Pod sam koniec, prześladując hitlerowców, wzywa do wzmocnienia obronności Polski.
Warto w tym miejscu przypomnieć, iż wtedy też narodził się bohater, żywy do dziś – Koziołek Matołek. Komiks 120 przygód Koziołka Matołka, autorstwa duetu Marian Walentynowicz i Kornel Makuszyński, ujrzał światło dzienne w 1932 r. Następnie opublikowano jeszcze trzy tomy przygód poszukującego Pacanowa koziołka.
Mimo licznych zmian, dostosowujących przygody Matołka do panującej w powojennej Polsce rzeczywistości (np. przelot koziołka nad warszawskim Starym Miastem zamieniono na przelot obok Pałacu Kultury i Nauki), jest to klasyka polskiej literatury dziecięcej, stale mająca nowe wydania.
Byli również inni bohaterowie polskiego komiksu: Walek, żołnierz armii Hallera i powstania wielkopolskiego, Wicek Buła, wyśmiewający osiągnięcia komunizmu i ZSRS, czy Hipolit Wyżerko, stale uciekający od żony-hetery.
Ciekawym komiksem jest ośmieszający nazistów Heil, Piffke!,publikowany w 1939 r., którego akcja dzieje się w Niemczech, a której bohaterem jest przygłupi członek NSDAP. Autor tegoż komiksu, Stanisław Dobrzyński, to najpłodniejszy twórca okresu międzywojennego – stworzył ponad dwadzieścia „filmów”, jak wtedy nazywano komiks (obrazki pod którymi znajdował się tekst). Popularnymi twórcami komiksów byli również Kazimierz Grus, Gwidon Miklaszewski czy Franciszek Struzik.
Obok polskich postaci w komiksach pojawiali się spolonizowani cudzoziemscy bohaterowie: Pat i Patachon, Wicek i Wacek (The Katzenmajer Kids) czy Admason, znany jako Ildefons Kopytko, pan Franciszek, Adamus czy Agapit Krupka. Na bieżąco ukazywały się także opowieści z postaciami znanymi i dziś: Myszką Miki, Kaczorem Donaldem, Tarzanem, Supermanem czy Flashem Gordonem.
Więcej o międzywojennym komiksie przeczytać można w książce Adama Ruska Tarzan, Matołek i inni. Cykliczne historyjki obrazkowe w Polsce w latach 1919-1939. Niektóre opowieści, np. o Grzesiu czy bezrobotnym Froncku, wznowiło w serii Dawny Komiks PolskiWydawnictwo Komiksowe.
Jacek Gajewski
Ilustracje: archiwum autora
