BLIŻEJ POLSKIEJ KSIĄŻKI
Dwudziestolecie międzywojenne, lata między końcem pierwszej wojny światowej i początkiem tej drugiej, to jeden z najciekawszych okresów w naszej historii. Po latach nieobecności na mapach politycznych Europy i świata kształtowało się nad Wisłą nowoczesne państwo. Podobnie jak w całej Europie i w Polsce dokonywały się nie tylko zmiany polityczne czy cywilizacyjne, ale także społeczne i obyczajowe, wokół których toczyły się zaciekłe dyskusje.
Wyrastały nowe elity polityczne, finansowe czy artystyczne. Okres dwudziestolecia międzywojennego nie jedno miał oblicze. Znamy go stosunkowo dobrze z prac polskich historyków, licznych pamiętników, dzienników czy listów, które pozostawili nam sławni i mniej sławni żyjący w tamtych czasach.
Naszą wiedzę na ten temat możemy dopełnić lekturą książek Sławomira Kopra, który w popularyzatorski sposób przybliża w nich niektóre fakty, wydarzenia i ludzi z tamtych lat. W 2009 roku ukazała się jego pierwsza książka z tego cyklu pod znaczącym tytułem Życie prywatne elit Drugiej Rzeczypospolitej, w której pozbawia koturnów przede wszystkim przedstawicieli elit politycznych; obuwa ich w kapcie, zagląda do sypialń i portfeli, odnotowuje najrozmaitsze zawirowania w ich zachowaniach, problemy rodzinne, kłopoty finansowe, alkoholowe czy seksualne.
Nie unika tak drażliwych i dotąd niewyjaśnionych spraw, jak śmierć dr Eugenii Lewickiej, przyjaciółki Józefa Piłsudskiego, czy morderstwa Marii Zaleskiej, przyjaciółki Edwarda Ṥmigłego-Rydza.
Rok później w Bellonie wyszło Życie prywatne elit artystycznych Drugiej Rzeczypospolitej, książka, w której obiektem zainteresowania Kopra stali się aktorzy, pisarze, malarze i ich niekonwencjonalne sposoby zachowań, wielkie kariery i równie wielkie upadki.
Autorowi udało się zebrać wiele nowych informacji, czasem mających posmak plotki czy charakter anegdoty.
Kolejną książką Kopra, wprowadzającą nas w klimaty dwudziestolecia są Afery i skandale Drugiej Rzeczypospolitej (Bellona 2011). Obok znanej historii haniebnego mordu prezydenta Gabriela Narutowicza, sprawy Brześcia i Berezy Kartuskiej znajdziemy w niej informacje o znacznie mniej znanych ciemnych wydarzeniach politycznych. Kto z nas zna historię gen. Włodzimierza Zagórskiego, więzionego po przewrocie majowym w Wilnie, który po zwolnieniu zaginął w tajemniczych okolicznościach w ulicach Warszawy?
Podobnie mało znane są opisane przez Kopra okoliczności samobójstwa trzykrotnego premiera i szefa Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem Walerego Sławka, najwierniejszego współpracownika Józefa Piłsudskiego.
Swoisty smaczek mają okoliczności powstania ustawy o ochronie imienia Józefa Piłsudskiego z 7 kwietnia 1938 roku, na które złożyły się zajazd oficerów na redakcję „Dziennika Wileńskiego”, rozprawa sądowa wytoczona dziennikarzom i pojedynek Melchiora Wańkowicza z Arturem Chojeckim.
Autor Afer i skandali nie pomija największej afery finansowej dwudziestolecia, związanej z udziałem konsorcjum francuskiego w Zakładach Żyrardowskich, czy skandali obyczajowych, jakim było np. drugie małżeństwo prezydenta Ignacego Mościckiego z kobietą o 29 lat młodszą od niego, byłą żoną jego adiutanta, czy sprawa Gorgonowej.
Cykl książek o latach dwudziestych i trzydziestych ubiegłego wieku kończą Wpływowe kobiety Drugiej Rzeczypospolitej (Bellona 2011). Jej bohaterkami są nie tylko żony polityków, ale także ciesząca się opinią lwicy salonów Zofia Nałkowska, feministka Irena Krzywicka, Maria Dąbrowska, Maria Jasnorzewska-Pawlikowska, muzy Witkacego, rzeźbiarka Katarzyna Kobro oraz aktorka publicystka Maria Morska, muza Antoniego Słonimskiego.
Autora mniej interesują dokonania tych niezwykłych kobiet, natomiast jako historyk obyczajowości całą uwagę skupia przede wszystkim na ich życiu osobistym, nie pomijając stosunków męsko-damskich, czy uwag o ich orientacji seksualnej.
Wpływowe kobiety to ostatnia z wydanych przez Stanisława Kopra książek, ale autor już zapowiada, że dalej drąży „w okresie międzywojennym dziejów Polski i historii polskiej obyczajowości XIX stulecia”, a że pisze wiele i książki wydaje często, możemy w najbliższym czasie oczekiwać pojawienia się nowego tytułu.
Danuta Meyza-Marušiak
