SŁOWACKIE PEREŁKI
Dzięki słowackim przyjaciołom, mieszkającym w Nitrze, odwiedziłam to urocze miasto kilkakrotnie w ciągu ostatnich lat. Często przechadzaliśmy się po starówce, za każdym razem kończąc spacer na malowniczym wzgórzu zamkowym. To właśnie tu znajduje się katedra św. Emerama – najcenniejszy obiekt zamkowy i najstarszy kościół diecezjalny na Słowacji.
Nitra, podobnie jak Rzym, leży na siedmiu wzgórzach, a na jednym z nich wznosi się katedra, powstała z połączenia budynków trzech świątyń: romańskiego kościoła z XI wieku, pierwotnie gotyckiego tzw. kościoła górnego z XIV wieku oraz kościoła dolnego z XVII wieku.
Obecna siedziba biskupstwa nitrzańskiego znajduje się w miejscu dawnego słowiańskiego grodziska, miejsca rządów wielu książąt i władców. Świątynia poświęcona została św. Emeramowi, żyjącemu w VII wieku, uznanemu za męczennika i świętego, który w średniowieczu cieszył się wielkim kultem na terenach Słowacji, Czech, Austrii oraz Niemiec.
Kiedy po raz pierwszy zwiedzałam katedrę, moją uwagę zwrócił układ budowli – główne wejście prowadzi do dolnego kościoła, który z górnym łączą szerokie schody. Katedra na przestrzeni stuleci była kilkukrotnie przebudowywana. W historię świątyni wpisały się liczne najazdy, wojny i klęski żywiołowe.
Dzisiejszy, głównie barokowy kształt uzyskała w latach 1710 – 1736. Z tego też okresu pochodzi jej przepiękne wnętrze. Widziałam je kilka razy, ale dopiero uczestnicząc w koncercie organowym, zorganizowanym przez KP Nitra, miałam możliwość dokładnie przyjrzeć się niesamowitym malowidłom, freskom i artefaktom chrześcijańskim.
Nie mogłam oderwać wzroku od przepięknych barwnych malowideł Gottlieba Antonia Galiardiego. Wzruszające dźwięki organów roznosiły się po budowli, podkreślając okazałość marmurów, wielkich kolumn, rzeźb i stiuków.
Najbardziej zachwycił mnie główny ołtarz, przedstawiający zdjęcie z krzyża, będący dziełem austriackiego rzeźbiarza Jana Perneggera i stanowiący jedną z najcenniejszych pamiątek. Najstarszym zabytkiem wśród rzeźb są kamienie nagrobne biskupów.
Przyglądając się bogatemu wystrojowi kościoła, dostrzegłam ciekawą ambonę, ołtarze św. Jana Nepomucena i św. Barbary oraz ołtarz Trójcy Świętej, zaprojektowany przez Domenica Martinellego. Unikatem katedry są tabernakulum, wyjątkowe dzieło florenckich rzeźbiarzy z 1497 roku, oraz relikwie św. Cyryla i Metodego, św. Emerama oraz św. Andrzeja Świerada (polskiego świętego) i jego ucznia św. Benedykta.
Interesujące są także organy, pochodzące z XVII wieku, oraz chrzcielnica z brązu z wyrzeźbionymi postaciami i imionami Jezusa i dwunastu apostołów. Z kolei w archiwum kapituły znajdują się najstarsze dokumenty Słowacji, tzw. akty zoborskie z 1111 i 1113 roku.
Kościół w swojej historii miał liczne polskie epizody. W X wieku na zamku władał książę wegierski, ożeniony z polską księżniczką Adelajdą, która po śmierci męża rządziła księstwem nitrzańskim. Cztery stulecia później biskupem miasta został Michał Mieszko z rodu Piastów.
Katedra św. Emerama jest zarówno bezcennym zabytkiem, jak i znaczącym ośrodkiem katolicyzmu na Słowacji i celem corocznych pielgrzymek. Miejsce to odwiedził w 1995 roku papież Jan Paweł II, który podkreślił znaczenie nitrzańskiegobiskupstwa dla narodów słowiańskich, nazywając miasto Betlejem Słowacji. Na jego cześć postawiono pomniki, a jego imieniem nazwano zamkowy plac.
Serdecznie zapraszam do odwiedzenia Nitry, tego wyjątkowego miasta, pełnego sztuki, piękna i historii z polskimi akcentami.
Magdalena Zawistowska-Olszewska
zdjęcia: autorka
