Nowy rok przynosi nam nowe możliwości, okazje i szanse. Planujemy, wyznaczamy cele i szukamy inspiracji. Również Polska w 2024 r. wznosi się ku nowym inspiracjom, ustanawiając wybitne postaci jako swoich patronów. Sejm i Senat wybrali na najbliższy rok rekordową ich liczbę, oddając hołd wybitnym osobom, których dziedzictwo ma znaczący wpływ na kształtowanie kultury, literatury, polityki i edukacji. A kto został uznany za patrona 2024 r.?
W 2024 r. przypada 120. rocznica urodzin Witolda Gombrowicza, uważanego za jednego z najważniejszych polskich pisarzy XX w. Jego ekscentryczne, przenikliwe, bezkompromisowe, pełne ironii i absurdu spojrzenie na rzeczywistość i niekonwencjonalne podejście do literatury stały się inspiracją dla wielu pokoleń czytelników. Jego dzieła, takie jak „Ferdydurke”, „Trans-Atlantyk” czy „Kosmos”, nadal fascynują czytelników na całym świecie.
W tym roku wiele wydarzeń kulturalnych i literackich z pewnością będzie poświęconych prozaikowi, eseiście i laureatowi Nagrody Nobla Czesławowi Miłoszowi, który stał się jednym z największych autorytetów intelektualnych,trwałe wpisując się w polską i światową literaturę. Miłosz wykładał literaturę słowiańską na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley i na Harvardzie. W PRL został uznany za zdrajcę i potępiony przez Związek Literatów Polskich. Jego dzieła były drukowane w podziemiu i przemycane z zagranicy. Do Polski wrócił w 1993 r. i zamieszkał w Krakowie.
W tym roku przypada 160. rocznica śmierci Romualda Traugutta – „dyktatora powstania styczniowego, wielkiego patrioty, który oddał życie, walcząc o odzyskanie przez Polskę niepodległości” – napisali posłowie w podjętej przez Sejm uchwale.
Kolejną osobą jest Wincenty Witos – polityk i działacz społeczny oraz trzykrotny premier II RP. W 1920 r. podczas bolszewickiej nawałnicy stanął na czele Rządu Obrony Narodowej. Został odznaczony Orderem Orła Białego przez Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego. W 1930 r. został aresztowany przez władze sanacyjne, oskarżony o przygotowywanie zamachu stanu i skazany na 1,5 roku więzienia. Do Polski powrócił w marcu 1939 r. po 6-letnim pobycie na emigracji w Czechosłowacji.
Władysław Zamoyski to z kolei działacz społeczny, wybitny polski historyk i mecenas sztuki, którego prace naukowe oraz wsparcie dla sztuki i kultury przyczyniły się do wzbogacenia dziedzictwa kulturowego Polski. Był rzecznikiem polskiej własności w Prowincji Poznańskiej. Gdy związał się z Podhalem, chronił tatrzańską przyrodę i dbał o rozbudowę Zakopanego. W 1933 r. za wybitne zasługi dla kraju, pracę społeczną oraz wielką ofiarność został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Ignacego Mościckiego Wielką Wstęgą Odrodzenia Polski.
Kolejną osobą wybraną na patrona bieżącego roku został Kazimierz Wierzyński – poeta, prozaik i eseistą, który wierzył w rolę artysty jako obrońcy wartości moralnych i społecznych. Po II wojnie światowej emigrował z Polski do Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii. Patronem przez najbliższy rok będzie także pisarz, scenarzysta i aktor, uznawany za jedną z najważniejszych postaci polskiej literatury powojennej – Marek Hłasko. Jego utwory często poruszały tematy trudne społecznie i politycznie.
W najbliższym czasie będziemy także świętować 50. rocznicę śmierci Melchiora Wańkowicza – „niepokornego, odważnego, wnikliwego dziennikarza, pisarza i reportażysty, będącego wzorem i symbolem polskiego dziennikarstwa” – jak napisali posłowie.
W tym roku minie 200 lat od urodzin żołnierza i pisarza Zygmunta Fortunata Miłkowskiego, znanego pod pseudonimem Teodor Tomasz Jeż. Walczył on w powstaniu styczniowym, a po jego upadku przebywał i działał we Francji, a następnie w Szwajcarii. Był współtwórcą założonej w Zurychu tajnej organizacji Liga Polska, której program zakładał odbudowę Polski jako demokratycznej republiki.
W marcu przypadnie 80. rocznica zamordowania przez żandarmerię niemiecką rodziny Ulmów. Józef, ciężarna Wiktoria oraz ich sześcioro małych dzieci zostali pozbawieni życia za ukrywanie ośmiorga obywateli żydowskich. O historii rodziny Ulmów mogą Państwo przeczytać w tym numerze „Monitora“ na str. ….
W roku bieżącym będziemy obchodzić 120. rocznicę urodzin abp. Antoniego Baraniaka, salezjanina, sekretarza prymasów Polski – Augusta Hlonda oraz Stefana Wyszyńskiego. Arcybiskup Antoni Baraniak został aresztowany w 1953 r. i przez 3 lata był poddawany brutalnemu śledztwu przez funkcjonariuszy bezpieki. Mimo okrutnych tortur nie obciążył prymasa Wyszyńskiego. W latach 1957-1977 pełnił funkcję arcybiskupa metropolity poznańskiego. Pośmiertnie odznaczony został Orderem Orla Białego.
W 100-lecie zdobycia pierwszego medalu olimpijskiego oraz za zasługi polskich sportowców na igrzyskach olimpijskich Sejm ogłosił ten rok Rokiem Polskich Olimpijczyków. Natomiast Senat ustanowił obecny rok, Rokiem Edukacji Ekonomicznej, skupiając się na rozwijaniu świadomości ekonomicznej społeczeństwa, bowiem w tym roku przypada 100. rocznica reform gospodarczych Władysława Grabskiego, utworzenia polskiego złotego oraz Banku Polskiego i Banku Gospodarstwa Krajowego.
Najbliższe dwanaście miesięcy będzie zatem doskonałą okazją, by wspomnieć i bliżej poznać wybitne osoby, których dziedzictwo jest źródłem inspiracji dla kolejnych pokoleń, a ich imiona wpisane są w historię jako symbol wartości, odwagi i determinacji.
Magdalena Zawistowska-Olszewska
