MY SŁOWIANIE
Łacińskie nazwy miesięcy zawitały na teren Słowacji po raz pierwszy wraz z przyjęciem chrześcijaństwa przez Księstwo Nitrzańskie w 833 roku i powoli zastąpiły nazwy rodzime. Jaka jest etymologia nazw miesięcy w języku słowackim i jakie są ich słowiański odpowiedniki, które zestawił w 1845 roku Ľudovít Štúr, chcąc zastąpić nimi te pierwsze, przedstawiamy poniżej.
Január, czyli styczeń, w języku łacińskim oznaczał ‘miesiąc boga Janusa’. Janus w mitologii rzymskiej był bogiem m.in. początków. Słowackim odpowiednikiem mógł być veľký sečeň, który wywodzi się z prasłowiańskiego czasownika sěťi‘ciąć; kosić’.
Február, czyli luty, w łacinie oznaczał ‘miesiąc februy’. Februa była świętem, przypadającym na 15 lutego, kiedy to składano ofiary bogom w ramach oczyszczenia za złe uczynki. Odpowiednikiem mógł być malý sečeň.
Marec, czyli marzec, wywodzi się z łacińskiej nazwy Mārtius, która oznaczała ‘miesiąc boga Marsa’. Mars był rzymskim bogiem wojny. Odpowiednikiem mógł być brezen, nawązujący do zieleniących się w tym miesiącu brzóz.
Apríl, czyli kwiecień, swoje źródło ma w łacińskim Aprīlis (aperire ‘otwierać”) i był poświęcony bogini miłości Wenus (w języku greckim Aphrodítē). Odpowiednikiem mógł być duben, który wskazuje na okres wzrostu dębów.
Máj, czyli maj, pochodzi z łacińskiego Māius, oznaczającego ‘miesiąc Mai’. Maja w mitologii rzymskiej była boginią przyrody. Odpowiednikiem mógł być kveten, który wywodzi się z prasłowiańskiego květьnь oznaczającego ‘kwitnienie’.
Jún, czyli czerwiec, w języku łacińskim miał postać Iūnius i był miesiącem bogini Junony. Junona w mitologii rzymskiej była opiekunką kobiet. Słowacki odpowiednik – lipen – blisko ma do naszego lipca i oznaczał miesiąc, w którym kwitną lipy.
Júl, czyli lipiec, pochodzi z łacińskiego Iūlius i był poświęcony Juliuszowi Cezarowi. Rodzimym odpowiednikiem mógł być znajomo brzmiący červenec. Nazwa nawiązuje do okresu nasilonego występowania czerwi, które były wykorzystywane do pozyskiwania czerwonego barwnika.
August, czyli polski sierpień, swoją dzisiejszą nazwę zawdzięcza Oktawianowi Augustowi, który zmarł 19 sierpnia. Słowiańskim odpowiednikiem mógł być klasen, pochodzący z prasłowiańskiego kolsъ ‘kłos’ i oznaczający miesiąc, w którym zaczynają się żniwa.
September, czyli wrzesień, pochodzi z nazwy łacińskiej September, oznaczającej ‘siódmy miesiąc’. Odpowiednikiem mógł być malý rujen. Rujen wywodzi się z prasłowiańskiego wyrazu ruja ‘ryczenie, ryk; czas ryczenia w okresie rui’. Okres rui jeleni i łosi był dla naszych przodków czasem obfitych łowów.
Október, czyli październik, w łacinie miał postać Octōber i oznaczał ‘ósmy miesiąc’. Słowackim odpowiednikiem mógł być veľký rujen.
November, czyli listopad, pochodzi od łacińskiej nazwy November, która oznaczała ‘dziewiąty miesiąc’. Teraz miła niespodzianka – słowacki odpowiednik wywodzący się ze słowiańszczyzny byłby identyczny z polską nazwą! Listopad wywodzi się z prasłowiańskiego słowa listopadъ, oznaczającego ‘okres opadania liści’.
December, czyli grudzień, w łacinie miał postać December i oznaczał ‘dziesiąty miesiąc’. Odpowiednikiem mógł być prosinec, pochodzący z prasłowiańskiego prosinьcь. Prawdopodobnie nazwa ta pochodziła od czasownika sijati ‘lśnić; świecić’ i nawiązywała do promieni słonecznych, których po przesileniu zimowym było z każdym dniem coraz więcej.
A dlaczego cztery ostatnie miesiące nie pasują do kolejności w kalendarzu? Dlatego, że dla Rzymian pierwszym miesiącem w roku był marzec.
Veleslava Opuk i Filip Leon Opuk
PolishSlovak.eu
