MY SŁOWIANIE
Huby, hríby czy grzyby? Kurki, bedełki, podgrzybki i wiele innych. Kto z Państwa wybiera się na grzybobranie? Spieszymy z pomocą w zakresie grzybowego nazewnictwa, które w naszych językach jest podobne, ale jednak nieco się różni. Poza tym, czy takie same grzyby znajdziemy w słowackim i polskim lesie?
Bedłka z kurką
Zupełną klasyką jest czubajka kania, na Słowacji znana jako bedľa vysoká. Chociaż dzisiaj niemożliwe byłoby skojarzenie tych dwóch nazw, dawniej ów gatunek w języku polskim posiadał ich o wiele więcej. Należała do nich również o wiele podobniejsza do słowackiej „bedłka wysoka”, wywodząca się wraz ze słowackim odpowiednikiem z prasłowiańskiego bьdla, oznaczającego… czubajkę.
W tym wypadku Słowacy zostali wierniejsi naszym wspólnym korzeniom! W rodzinie mojej słowackiej żony zazwyczaj robiło się kotlety kaniowe. Tak było i w tym roku: ojciec Veleski otoczył cały kapelusz w panierce i usmażył. Cały dom potem pięknie pachniał grzybami.
Kurka – poprawnie wprawdzie nazywana pieprznikiem jadalnym – jest już znacznie bardziej zrozumiała. Słowacy bowiem w swoich atlasach grzybów oznaczają ten grzyb jako kuriatko jedlé. Podobieństwa widoczne są również w kuchni. Wielu Słowaków wespół z Polakami ze smakiem wspomnieć może o domowej jajecznicy z kurkami (mojej ulubionej). Po prostu palce lizać!
Opieńka, której pełnia tworzenia owocnika wypada akurat na październik, na Słowacji znana jest jako podpňovka (dosł. podpniówka). Przepisy z opieńką są pokładane za dość nietradycyjne, ponieważ gatunek ten wymaga przetworzenia cieplnego, by stał się jadalny. Doceniane są jednak jej właściwości lecznicze, a i na stołach pojawia się coraz częściej. Jedliście już sałatkę ziemniaczaną z opieńkami?
Pychoty ze słoików
Przechodząc do grzybów typowo wykorzystywanych do przetworów, przedstawiamy podgrzybka brunatnego. Podobnie jak w Polsce, suchohríb hnedý (dosł. suchogrzyb brązowy) jest częstym składnikiem marynat.
Innym cenionym gatunkiem, często używanym podczas marynowania, jest mleczaj rydz, po słowacku rýdzik pravý. Wspólne określenie wywodzi się z prasłowiańskiego ryďь, które oznaczało ‘rudy, czerwonożółty’. Nazwa zapewne pochodzi od czerwonawego kapelusza, ale nie nam to osądzać.
Na koniec zostawiliśmy być może najpopularniejszy grzyb polskiej kuchni. Borowik szlachetny, na Słowacji oznaczany jako hríb smrekový (dosł. grzyb świerkowy), często poddawany jest procesowi suszenia, przez co staje się świetną przyprawą lub dodatkiem do potraw. Mniam!
Lasy znane i cudze
Nazwy grzybów w naszych językach są bardzo interesujące, szczególnie w porównaniu z nazwami drzew. Te same grzyby i drzewa można było od zamierzchłych czasów znaleźć na rdzennych ziemiach polskich i słowackich, jednak gdy nazwy tych drugich najczęściej wydają się nam znajome – dub, lipa, orech, jaseň, javor – grzyby często wywołują w nas konsternację.
Już samo słowo hríb stanowi pułapkę, bowiem według nazewnictwa botanicznego słowackie hríby to polskie borowiki. Na oznaczenie całego królestwa grzybów Słowacy używają określenia huby, które to słowo w języku polskim nazywa specyficzne grzyby nadrzewne. W języku słowackim to rozróżnienie ma charakter botaniczny, bowiem w języku potocznym Słowacy używają obu tych słów naprzemiennie. A więc Słowak, który zbierał hríby może powiedzieć też, że był na hubach.
Jednak nic straconego. Przyuczcie się miejscowych nazw, wybierzcie się ze słowackimi grzybiarzami do lasu, a ze swoich zbiorów sprawcie rodzinie radość w postaci grzybowych przysmaków!
Veleslava Opuk i Filip Leon Opuk
PolishSlovak.eu
