Nie tylko zero euro

Zero euro nie są jedynymi banknotami kolekcjonerskimi w obiegu. Rozwój technologii graficznych i drukarskich i ich potanienie spowodowały, że stały się one łatwiej dostępne. Z drugiej strony doskonalenie profesjonalnych zabezpieczeń stosowanych przez państwowe drukarnie banknotów spowodował, iż te prostsze i tańsze stały się ogólnodostępne.

Wydaje się, iż modę na pamiątkowe banknoty rozpoczęły same wspomniane wyżej wytwórnie. Zaczęły one wytwarzać banknoty testowe, pokazujące z jednej strony możliwości technologiczne wytwórcy, z drugiej zaś służyły do testowania nowych sposobów zabezpieczeń. Wzbogaciły też swoją ofertę handlową o druk banknotów i bonów okolicznościowych czy pamiątkowych.

Przykładem niech będą wyroby Polskiej Wytwórni Papierów Wartościowych. W 2010 r. wydano banknot, prezentujący postać Jana Krzeptowskiego „Sabały”, który opatrzono próbkami ponad dwudziestu nowoczesnych zabezpieczeń. Podobnie wysoko pod tym względem oceniany jest banknot Szachy (2017 r.). Wśród kolekcjonerów poszukiwane są także banknoty upamiętniające 80. rocznicę urodzin Krzysztofa Pendereckiego, osobę płk. Ignacego Matuszewskiego czy 100-lecie Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. Ten ostatni walor osiąga na aukcjach cenę 7500 PLN!

Sukces zero euro zamierzają powtórzyć niemieccy inicjatorzy banknotów memo euro. Są on większe od poprzedników, mają inną, zieloną kolorystykę, zamiast jednego „0” są opatrzone dwoma „00” w tonacji zielono-granatowej oraz podwójnymi numerami seryjnymi. Posiadają również mniej fachowych zabezpieczeń. Ich wydawanie rozpoczęto w 2018 r.

Do tej pory banknoty te ukazały się w Niemczech, Austrii, Włoszech, Francji, Holandii, Belgii, Czechach, na Słowacji i Węgrzech oraz – oczywiście – w Polsce. Pierwsze słowackie memo  euro przedstawiało synagogę w Nowych Zamkach, zaś najnowsze Muzeum Holokaustu w Seredi. Pierwsze polskie memo euro, wydane we wrześniu 2020 r. przez centrum turystyczne ZakoLove, przedstawiało Zakopane i Giewont. Po nim ukazały się banknoty z bazyliką w Krzeszowie i zamkiem w Książu.

W przygotowaniu jest walor przypominający sukcesy Zagłębia Sosnowiec i jego najlepszego piłkarza Józefa Gałeczki, pierwszy z cyklu „Polskie kluby piłkarskie”. Dodatkowo w styczniu 2021 r. ukazał się banknot, upamiętniający bitwę pod Wiedniem w 1683 r., z postaciami polskiego króla Jana III Sobieskiego i wodza tureckiego Kary Mustafy. Więcej o memo euro przeczytacie tu: https://memoeuro.eu/

Powstają również indywidualne banknoty pamiątkowe, projektowane przez uzdolnionych grafików z ich własnej inicjatywy lub na zamówienie podmiotów zewnętrznych. Przykładem takich działań jest walor pamiątkowy „1 Bronka”, wydany na początku tego roku przez gminę Lipowa na Żywiecczyźnie, czy banknoty („slovakovki”), wypuszczone w obieg przez stowarzyszenie „Mr. Slovak”, popularyzujące w ten sposób najciekawsze miejsca Słowacji, głównie Bańską Szczawnicę.

W naszej części Europy najpopularniejszym ich autorem jest Słowak Matej Gábriš. Stąd banknoty jego autorstwa nazywane są „gábrišovkami” (https://www.gabrisnote.sk/). Gábriš tworzy walory z różnymi motywami: znanymi postaciami (monarchami, politykami, naukowcami, literatami, biznesmenami, artystami), atrakcjami turystycznymi, zabytkowymi pojazdami, przyrodą, wydarzeniami historycznymi. Zaczął je projektować już w 1993 r., a na swoim koncie ma również projekty banknotów zero euro.

Bardzo ciekawy i popularny jest jego polimerowy banknot upamiętniający 50. rocznicę agresji państw Układu Warszawskiego na Czechosłowację w 1968 r. Gábriš przygotował m.in. banknoty z motywami bratysławskimi, na których w tle widać siedzibę Instytutu Polskiego. Jest on również autorem miniserii walorów pamiątkowych, powstałych w 2017 r., z polskimi miastami: Warszawą, Krakowem i Katowicami.

W tym samym roku przygotował także walor pamiątkowy sygnowany przez Gdańsk (Wolne Miasto Gdańsk), przedstawiający wybitnego gdańskiego astronoma i piwowara Jana Heweliusza. Rok później Gábriš opracował na zamówienie Zgorzelca banknot pamiątkowy, przedstawiający związanego z tym miastem filozofa i teologa Josefa Böhme. Spod jego ręki wyszły także banknoty i bony kolekcjonerskie z wizerunkiem „Damy z gronostajem”, której obraz pędzla Leonarda da Vinci znajduje się w zbiorach krakowskiego Muzeum Narodowego.

Kończę minicykl artykułów o banknotach pamiątkowych, mając nadzieję, że zachęciły one Państwa do bliższego zapoznania się z nimi, a być może także do rozpoczęcia ich kolekcjonowania.

Jacek Gajewski

MP 4/2021