SŁOWACJA W UNII EUROPEJSKIEJ
Wieloletnie starania Słowacji o przystąpienie do UE zostały uwieńczone podpisaniem traktatu akcesyjnego w Atenach 16 kwietnia 2003 roku. Na jego mocy, licząca wówczas 15 krajów wspólnota europejska, 1 maja 2004 roku powiększyła się o 10 nowych państw członkowskich. W ich gronie, poza Słowacją, znalazły się m.in. Polska, Czechy i Węgry.
Przystępując do UE, Słowacja zobowiązała się zastąpić swoją narodową walutę, koronę słowacką (SK), wspólnym pieniądzem – euro. Pierwsze przygotowania do tego długotrwałego i skomplikowanego procesu rozpoczęły się zresztą jeszcze zanim Słowacja została oficjalnym członkiem UE. Już w lipcu 2003 roku rząd Słowacji przyjął „Strategię wprowadzenia euro w Republice Słowackiej”, przygotowaną wspólnie przez Słowacki Bank Narodowy (NBS) oraz Ministerstwo Finansów.
W dokumencie napisano m.in., że korzyści z przyjęcia euro przeważają nad kosztami i dlatego Słowacja powinna wprowadzić nową walutę jak najszybciej; gdy tylko upora się z wypełnieniem koniecznych do spełnienia warunków, zwanych kryteriami z Maastricht. Zgodnie z nimi gospodarka kraju zainteresowanego integracją z systemem walutowym strefy euro powinna być zbudowana na solidnych fundamentach – długoterminowe stopy procentowe i ceny powinny pozostawać stabilne; stopa inflacji może najwyżej o 1,5 punktu procentowego przekraczać inflację trzech najstabilniejszych pod tym względem państw członkowskich, a deficyt finansów publicznych nie może być wysoki.
Ponadto pragnące wprowadzić euro państwo musi przez dwa lata uczestniczyć w tzw. mechanizmie kursowym ERM II, który ma na celu sprawdzenie, czy kraj jest na tyle wydajny gospodarczo, by funkcjonować bez stosowania nadmiernych wahań kursów walutowych.
Na czas uczestnictwa w ERM II – które teoretycznie jest dobrowolne, ale jednocześnie jest obowiązkowym etapem przystępowania do Eurolandu – waluta kraju aspirującego do członkostwa w unii monetarnej zostaje związana z euro według kursu uzgadnianego przez państwa operujące euro oraz te już należące do ERM II, a także przez Europejski Bank Centralny (EBC). Dopuszczalne wówczas wahania kursu waluty narodowej muszą pozostawać w ramach standardowego limitu, wynoszącego 15% powyżej lub poniżej uzgodnionego kursu centralnego.
Jak po latach wspominał ówczesny pełnomocnik rządu Republiki Słowackiej ds. wprowadzenia euro Igor Barát, wypełnienie kryteriów z Maastricht, szczególnie obniżenie deficytu finansów publicznych i utrzymanie pożądanego, niskiego poziomu inflacji, “to były największe wyzwania polityki fiskalnej i monetarnej Słowacji”.
Konieczne okazało się również wprowadzenie nowych, wewnętrznych regulacji prawnych. W listopadzie 2007 roku Słowacja przyjęła ważną ustawę regulującą kwestie związane z zamianą walut. Na jej mocy znowelizowano wiele aktów prawnych, m.in. zapisy o Słowackim Banku Narodowym, przepisy dotyczące płatności, banków, cen oraz inwestycji. Głównym celem dokumentu było bezkolizyjne wprowadzenie euro do obiegu.
Ustawa gwarantowała, że wprowadzenie nowej waluty nie będzie mieć wpływu na ciągłość umów i innych instrumentów prawnych, które były nominowane w koronach słowackich oraz precyzowała zasady obowiązujące w czasie wymiany walut, m.in. przeliczanie kwot z korony na euro oraz ich zaokrąglanie.
Warto wspomnieć, że wszystkie słowackie akty prawne dotyczące wprowadzenia euro były konsultowane z ekspertami Komisji Europejskiej EBC. Opinie EBC nie miały mocy prawnej, jednak słowackim instytucjom bardzo na nich zależało, ponieważ zawierały cenne wskazówki co do wykładni prawa unijnego w kontekście opiniowanej regulacji krajowej.
Spełnienie kryteriów z Maastricht i dostosowanie stanu prawnego do unijnej legislacji okazały się zaledwie początkiem skomplikowanego logistycznie i technologicznie procesu zastępowania korony słowackiej przez euro. Historyczne wydarzenie, którym bez wątpienia dla Słowacji było wprowadzenie do obiegu nowego pieniądza, wymagało solidnego przygotowania. Ustalono, że potrzebne do transakcji gotówkowych banknoty euro (o wartości 188 mln euro) Słowacki Bank Narodowy (NBS) pożyczy od Banku Austrii, a pożyczkę zwróci w kolejnych latach – już w banknotach wyprodukowanych na Słowacji. Podobnie zresztą postąpiły w przeszłości inne kraje wprowadzające euro – Malta, Cypr i Słowenia.
Zadbano również o podniesienie świadomości Słowaków na temat nowego pieniądza. Obsługa szeroko zakrojonej kampanii informacyjnej, koordynowanej przez Słowacki Bank Narodowy (NBS) i Ministerstwo Finansów oraz Pełnomocnika Rządu do spraw wprowadzenia euro, została powierzona profesjonalnej agencji. Część kosztów projektu – na mocy porozumienia o partnerstwie, podpisanego 7 grudnia 2007 roku – pokryła Komisja Europejska, która zresztą dodatkowo prowadziła własną politykę informacyjną w związku z przystąpieniem Słowacji do Eurolandu.
Najważniejszym celem akcji było dotarcie do wszystkich z informacją, że ‘euro zostanie wprowadzone 1 stycznia 2009 roku, a wszyscy rezydenci Republiki Słowackiej, podmioty i instytucje zlokalizowane w Republice Słowackiej oraz wszystkie systemy muszą być przygotowane na używanie euro w płatnościach gotówkowych i bezgotówkowych’. Za równie istotne uznano rozwianie wszelkich obaw i wątpliwości oraz zdementowanie nieprawdziwych pogłosek krążących w społeczeństwie – ‘nowa waluta zostanie wprowadzona z dnia na dzień i korona natychmiast stanie się bezwartościowa’, ‘ceny znacząco wzrosną’, a wtedy Słowacja ‘zupełnie straci kontrolę nad polityką gospodarczą’.
Kampania informacyjna rozpoczęła się oficjalnie w już grudniu 2007 roku, kiedy ruszyła strona internetowa www.euromena.sk. NBS i Ministerstwu Finansów zależało na dotarciu do jak największej liczby mieszkańców Słowacji; starszych i młodszych, niepełnosprawnych, przedstawicieli mniejszości narodowych. Sama strona internetowa nie gwarantowała tak szerokiego zasięgu, zdecydowano się więc na dodanie innych kanałów informacyjnych.
Na początku 2008 roku publikacje i audycje poświęcone wprowadzeniu euro zaczęły pojawiać się w prasie i mediach, a zainteresowani pogłębieniem ogólnodostępnej wiedzy mogli wziąć udział w bezpłatnych specjalistycznych szkoleniach i seminariach. Dołożono specjalnych starań, by dotrzeć z niezbędnymi informacjami do mniejszości narodowych, węgierskiej i romskiej. Edukacja zwłaszcza tej ostatniej była ogromnym wyzwaniem.
Zamieszkująca Słowację ludność romska jest w dużej części słabo wykształcona i bezrobotna; nierzadko wręcz wykluczona społecznie. Ze względu na tę specyfikę strategia informowania Romów o wprowadzeniu euro różniła się od prezentowanej w słowackich mediach. Zadbano o dostępność materiałów informacyjnych w języku narodowym oraz sięgnięto po prostsze i atrakcyjniejsze środki perswazji. Zamiast organizować konferencje naukowe i wykłady, twórcy kampanii, we współpracy z Pełnomocnikiem Rządu do spraw mniejszości romskiej, do informowania o nowej walucie zaprosili popularnych artystów romskich i grupy teatralne.
Katarzyna Pieniądz
Bibliografia:
- Górska A., Lip W., Siemaszko M., Prawne i praktyczne aspekty przygotowań Słowacji do zamiany waluty krajowej na euro, via: https://www.nbp.pl/badania/seminaria_bise/SiemaszkoO.pdf
- Kryteria konwergencji – warunkiem wejścia do strefy euro, via: https://www.consilium.europa.eu/pl/policies/joining-the-euro-area/convergence-criteria/
