SUBIEKTYWNA HISTORIA KOMIKSU POLSKIEGO
Przez długi czas w Polsce Ludowej nie można było obiektywnie i rzetelnie mówić o kampanii wrześniowej. Dotyczyło to także komiksów. Za pewien przełom można uznać opowieść Barykada na Woli (A. Szymański, W. Parzydło), opublikowaną w 12. numerze magazynu „Relax” (1977 r.), o obronie jednej z warszawskich dzielnic przed nacierającymi Niemcami.
Sytuacja zmieniła się po 1989 r. – o wrześniu 1939 r. można było mówić bez ograniczeń. Tu wspomnieć należy komiksy traktujące o obronie Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte i Poczty Polskiej. Westerplatte. Załoga śmierci (M. Wójtowicz-Podhorski, K. Wyrzykowski; 3 wydania) to opowieść o obronie Westerplatte, wykorzystująca dostępną wiedzę, np. wypływającą z odkryć archeologicznych na polu walki.
Stawia też pytania, kto faktycznie dowodził obroną, ilu obrońców zginęło, czy były próby dezercji. Natomiast Pierwsi w boju (M. Wójtowicz-Podhorski, J. Przybylski) opowiada o heroicznej obronie Poczty Polskiej w Gdańsku i sądowym morderstwie polskich pocztowców jesienią 1939 r.
Rafał Szłapa narysował w 2000 r. komiks o prowokacja gliwickiej Komandosi z Berlina, który znalazł się m.in. w obrazkowej antologii historii Gliwic Niczego sobie. We wcześniejszej formie opublikowany został w „Gazecie Wyborczej” i „Magazynie Sztuki”. W 2004 r. w serii „Antologia komiksu polskiego” ukazał się tom Wrzesień. Wojna narysowana.
Autorzy komiksowi młodego pokolenia w kilkunastu opowieściach zajmują się Polską i Polakami podczas II wojny, z których kilka (m.in.Wieża, Wrześniowe popołudnie, Ostatni ułan) przedstawia historie z kampanii wrześniowej.
Nakładam IPN ukazało się kilka zeszytów komiksowych, poświęconych walkom w 1939 r. Wrzesień pułkownika Maczka (S. Zajączkowski, T. Bereźnicki) przedstawia walki 10. Brygady Kawalerii, toczone w Małopolsce i na Podkarpaciu. Ci sami autorzy przygotowali komiks Łupaszka 1939,przybliżający postać ppłk Jerzego Dąbrowskiego, weterana wojny polsko-bolszewickiej, który w 1939 r. został dowódcą 110.
Rezerwowego Pułku Ułanów, walczącego zarówno z Niemcami, jak i z Armią Czerwoną. Zeszyt Obrona Grodna 1939 r.początkuje serię Wojenna odyseja Antka Srebrnego (T. Robaczewski, H. Ronek), przedstawiającego losy młodego mieszkańca Kresów Wschodnich oraz jego rodziny i przyjaciół w czasie wojny i po jej zakończeniu.
Bitwy i wydarzenia polskiego września 1939 r. są również tematem komiksów wydawanych przez władze i organizacje lokalne. Władze Sochaczewa wydały komiks Bitwa nad Bzurą (Ł. Kuciński) o największej bitwie wrześniowej, a Kałuszyna komiks Kałuszyn 1939(A. Grzenda, W. Cichoń) o walkach 1. Dywizji Piechoty Legionów o tytułowe miasto.
Twórca murali historycznych R. Roskowiński jest autorem komiksu Wizna 1939. 40:1 przypominającego heroizm polskich oddziałów pod dowództwem kpt. W. Raginisa, broniących przed Niemcami przeprawy przez Narew.
Władze Zielonki przypomniały działania Brygady Pościgowej i obronę Warszawy z powietrza w komiksie 28:1.Luftwaffe kontra Januszewicz. Na niebie Zielonki. O działaniach Brygady Bombowej opowiada zaś komiks Karasie nad Radomskiem 1939 (T. Kopański, R. Gajewski).
Swoje komiksowe opowieści mają także tzw. krwawa niedziela w Bydgoszczy (egzekucja Polaków) na początku września (Podwórko, Ł. Chmielewski, A. Janicki), ewakuacja polskiego złota przez Rumunię i Francję (Złoty skarb; S. Kiełbus), będących dodatkami do „Gazety Pomorskiej” i „Kuriera Lubelskiego”, oraz masowe egzekucje ludności polskiej z Pomorza i Kaszub (Las Piaśnicki, T. Mering).
Jacek Gajewski
