SUBIEKTYWNA HISTORIA KOMIKSU POLSKIEGO
W 2019 r. obchodzimy 30. rocznicę wyborów 4 czerwca. Jest to data symboliczna, bowiem wybory te zwieńczyły proces upadku komunizmu, rozpoczęty latem 1980 r. Ten okres polskiej historii zyskał także należyte odwzorowanie w komiksie.
Jeszcze w czasie stanu wojennego podziemne wydawnictwa przygotowały komiksy o Solidarności. Pierwszy z nich – Solidarność – 500 pierwszych dni– napisali w 1984 r. J. M. Owsiński i J. Fedorowicz. Opowiada on historię NSZZ „Solidarność” od wyrzucenia z pracy A. Walentynowicz i strajku w jej obronie aż do wprowadzenia stanu wojennego.
Zabawną formę, nawiązującą do opowieści K. Makuszyńskiego o koziołku Matołku ma Bajka o smoku niewawelskim, napisana bez wiedzy i zgody K. M. W wesoły sposób opisuje walkę z komunizmem: strajki, stan wojenny, propagandę PRL-u. Okazało się, że tekst tego komiksu napisała znana autorka dla dzieci J. Papuzińska. O Solidarności i walce z reżimem traktuje również wydana w podziemiu komiksowa kronika M. Stachnika 1478 dni Nowej Huty.
O poprzedzających strajki na Wybrzeżu protestach na Lubelszczyźnie w lipcu 1980 r., opowiada komiks Ale w radiu nic nie mówili(S. Zajączkowski, J. Kijuc, J. Hajnos). To historia studentki dziennikarstwa i młodego robotnika, starających się przebić z wiadomościami o strajku przez milczące oficjalne media.
Zbiór czterech opowieści Solidarność 25 lat. Nadzieja zwykłych ludziprowadzi czytelnika od sierpniowych strajków, przez wprowadzenie stanu wojennego i represje reżimu komunistycznego, morderstwo księdza J. Popiełuszki do obrad okrągłego stołu i obalenia komunizmu. Wrocławski protest w zajezdni autobusowej na Grabiszyńskiej w 1980 r. pokazuje zeszyt Solidarność Wrocław, autorstwa trójki Włochów (F. Celoni, M. Turini, L. L. Montagliani).
Tragiczne wydarzenia ze stanu wojennego przybliżają komiksy wydawnictwa Zin Zin Press: 1981 Kopalnia Wujek– o strajku i jego pacyfikacji przez ZOMO, zakończonej zabiciem 9 górników, Wolna Polska 650 metrów pod ziemią– o trwającym od 14 do 28 grudnia 1981 r. strajku górników na poziomie 650 w kopalni Piast w Bieruni, Ksiądz Jerzy Popiełuszko. Cena wolności– o działalności legendarnego kapelana Solidarności w Warszawie, jego porwaniu i zamordowaniu przez funkcjonariuszy SB. Powieść graficzna Zryw(J. Woźny, M. Venter) to historia Solidarności Walczącej.
O codziennym rodzinnym życiu w Polsce w tym okresie można dowiedzieć się z obrazkowych opowieści, będących osobistymi pamiętnikami ich twórców. Na szybko spisane 1980-1990 to autobiograficzny dziennik M. Śledzińskiego, twórcy innych komiksów (Wartości rodzinne,Osiedle Swoboda), który dzieciństwo przeżył w Bydgoszczy.
Dorastająca w Stalowej Woli M. Sowa jest autorką autobiograficznej powieści Marzi, która przetłumaczona na kilka języków, w tym na czeski, zyskała europejski rozgłos. To opowieść o prozie i grozie życia w Polsce stanu wojennego (z realnymi wydarzeniami w tle, jak np. strajk w Hucie Stalowa Wola w 1988 r.), ale jednocześnie osobista, intymna historia dzieciństwa, dojrzewania i spełniania marzeń.
Wydarzenia samego przełomu zawarte są w dwóch komiksach. 88/89 (M. Rzecznik, P. Surma) to opowieść przeznaczona dla dzieci o tym, co się wtedy stało w Polsce, w której pamięć Adasia, głównego bohatera, o wyborach 4 czerwca przeplata się z pamięcią o śmierci ulubionego dziadka. Opowieść komiksowych klasyków M. Parowskiego i B. Polcha Upadek bożkówprzybliża los pomników Dzierżyńskiego i Lenina w Polsce – od ich postawienia po zburzenie w 1989 r. Została ona opublikowana w międzynarodowej antologii Breaktrough, poświęconej obaleniu komunizmu i przemianom w Europie Środkowej.
Jacek Gajewski
ilustracje: prywatne zbiory autora
