BRATYSŁAWA – MIASTO NIEBANALNEJ URODY
Pierwszym przystankiem na szlaku nieoczywistych atrakcji architektonicznych Bratysławy będzie stojący przy ulicy Mýtnejbudynek Słowackiego Radia (Slovenský Rozhlas). Wybór jest nieprzypadkowy – mierząca 80 metrów wysokości odwrócona piramida jest konstrukcją doskonale oddającą ducha czasów, w których powstawała.
Znakomicie odzwierciedla zamiłowanie socrealistycznych architektów do monumentalnych, przeskalowanych rozwiązań, w założeniu symbolizujących państwową siłę i potęgę. Przez wielu mieszkańców Bratysławy wciąż zresztą jest, nie bez złośliwości, nazywana „żelazną pięścią reżimu”.
Konkurs na siedzibę Słowackiego Radia przeprowadzono w 1963 roku. Zwyciężył projekt Miloša Chorváta, który jednak ostatecznie, po przeanalizowaniu wszystkich za i przeciw, odrzucono, decydując, że zrealizowana zostanie koncepcja z drugiego miejsca – stalowa piramida, zaproponowana przez zespół architektów w składzie: Štefan Svetko, Štefan Ďurkovič oraz Barnabáš Kissling.
Ostateczny kształt projektu zatwierdzono jednak dopiero w 1967 roku; po długich rozmowach, negocjacjach i wprowadzeniu rozmaitych modyfikacji. Prace budowlane rozpoczęły się wkrótce potem i trwały aż do 1983 roku. Štefan Svetko wspominał po latach, że gmach Slovenskiego Rozhlasu powstawał w bólach, a twórcy musieli mierzyć się z problemami i ograniczeniami, których wcześniej nie brali pod uwagę.
Zastosowanie stali jako głównego budulca było pionierskim rozwiązaniem w krajowej architekturze, co postawiło przed projektantami wyzwanie w postaci konieczności znalezienia specjalistów, mających jakiekolwiek doświadczenie w stawianiu konstrukcji z tego materiału. Poszukiwania zakończyły się fiaskiem, a konsultacje z zagranicznymi inżynierami nie wchodziły w rachubę; siłą rzeczy nie udało się więc uniknąć pewnych błędów. Architekci przyznali, że z części pomysłów musieli zrezygnować, bo ich wykonanie było po prostu nierealne.
Piramida rosła i budziła duże kontrowersje. Krytycy podnosili nie tylko argumenty merytoryczne, dyskutując o estetyce powstającego budynku, ale również zupełnie irracjonalne – konstrukcja miała być rzekomo pomniejszoną wersją piramidy Cheopsa i emitować złą energię. Ten ostatni zarzut architekci traktowali z humorem, podkreślając, że może lepiej zwrócić uwagę także na wnętrze piramidy, które dzięki ich wysiłkom idealnie nadawało się do bycia siedzibą Słowackiego Radia.
Svetko i spółka zadbali o to, by gmach był przestronny i doskonale izolowany od zewnętrznego hałasu, co pozwoliło nie tylko na zbudowanie studiów nagraniowych i sali koncertowej, ale nawet na umieszczenie w nim olbrzymich organów – do dziś są one największym tego typu instrumentem na Słowacji.
Nadawanie sygnału radiowego ze Slovenskiego Rozhlasu rozpoczęto w 1985 roku. Po latach budynek stał się jednym z najbardziej charakterystycznych punktów w krajobrazie miasta i wciąż budzi ogromne emocje. Przez środowisko architektów – nie tylko na Słowacji – jest doceniany jako nowatorski, wspaniały przykład brutalizmu.
Ale już brytyjski „The Telegraph”w 2012 roku umieścił go na liście kandydatów do miana najbrzydszego budynku na świecie, co wywołało żywą dyskusję w słowackich mediach.
Zwiedzający Bratysławę turyści również są w kwestii Slovenskiego Rozhlasu podzieleni. Jedni krytykują go za niezrozumiałą, toporną formę, mówiąc wprost, że jest upiornie brzydki i szpeci miasto. Inni chwalą go za oryginalność, niesztampowość.
Uważają, że Słowacy zdecydowanie powinni traktować go jako jeden z symboli Bratysławy i chwalić się nim, bo jest jedyny w swoim rodzaju. Do tego Słowaków nie trzeba przekonywać – wgrudniu 2017 roku nadali piramidzie status pomnika dziedzictwa narodowego (Národná kultúrna pamiatka Slovenskej republiky).
Katarzyna Pieniądz
Bibliografia:
- Denisa Doričová, Slovenský rozhlas – príbeh jednej budovy na jedno použitie, via: https://hnporadna.hnonline.sk/civilizacia/153457-slovensky-rozhlas-pribeh-jednej-budovy-na-jedno-pouzitie
- Bratysławski konkurs piękności – czyli o estetycznych perełkach architektury i nie tylko, via: http://nastepnyprzystanek.pl/bratyslawski-konkurs-pieknosci/
- Adam Bednarek, Brutalizm: niedoceniany styl architektoniczny. Najpiękniejsze budynki z betonu, via: https://www.porta.com.pl/otworzsiena/architektura/brutalizm-niedoceniany-styl-architektoniczny-najpiekniejsze-budynki-z-betonu
- Are these the world’s ugliest buildings?via: https://www.telegraph.co.uk/travel/lists/ugliest-buildings-in-the-world/
- Slovak Radio Building Classed Among Ugliest in World, via: http://www.thedaily.sk/slovak-radio-building-classed-among-ugliest-in-world/
- Slovenský rozhlas v Bratislave, via: https://www.asb.sk/architektura/historicke-stavby/slovensky-rozhlas-v-bratislave
- Budova Slovenského rozhlasu, via: https://www.asb.sk/architektura/historicke-stavby/budova-slovenskeho-rozhlasu
