BLIŻEJ POLSKIEJ KSIĄŻKI
„Oskarżona: Wiera Gran” autorstwa Agaty Tuszyńskiej to wydana nakładem Wydawnictwa Literackiego poruszająca biografia najznakomitszej żydowskiej pieśniarki warszawskiego getta, kobiety, która miała wszystko, sławę, urodę, talent i bogactwo. Po wojnie oskarżono ją o zdradę i kolaborację z nazistami. Dlaczego? Bo śpiewała w lokalach, w których bywali także żydowscy gestapowcy.
Nigdy nie dostarczono żadnych dowodów jej winy, a oskarżenia opierały się jedynie na plotkach. Pomimo uniewinnienia w warszawskim procesie Centralnego Komitetu Żydów Polskich jej życie było nieustającym pasmem oszczerstw i zniesławień. Po wojnie artystka występowała na wszystkich kontynentach, zapełniając sale koncertowe Londynu, Paryża, Sztokholmu. Często jej występom towarzyszyły wezwania do bojkotu „gestapowskiej kurwy”. Wiera przeżyła wojnę, getto, eksterminację Żydów, ale największym koszmarem okazało się dla niej to, co wydarzyło się po wojnie.
Całe swoje powojenne życie poświęciła walce o dobre imię. Choć nigdy niczego jej nie udowodniono, a we wszystkich procesach była uniewinniana, zła sława i etykietka kolaborantki pozostały z nią aż do śmierci. Kontrowersyjną rolę w jej dramacie odegrał Władysław Szpilman, jej akompaniator, znany dzięki filmowi „Pianista” Romana Polańskiego.
Oskarżenia, winy zarówno te prawdziwe, jak i te wymyślone, zawiść ludzka i własne paranoje towarzyszyły Wierze wszędzie. Nie udało się jej wygrać z plotką, która okazał się silniejsza i która zniszczyła ją bardziej niż wojna. Ta beznadziejna walka doprowadziła bohaterkę książki do samotności, depresji i manii prześladowczej.
„Oskarżona” daleko wybiega poza ramy zwykłej biografii. Przede wszystkim brak w niej oklepanych pasaży w stylu: urodziła się w roku takim a takim, do szkoły chodziła tam a tam itd. Wszystkie informacje, dotyczące faktów z życia pieśniarki, wplecione są w historie jej paryskich spotkań z autorką, kiedy była już starą i schorowaną kobietą.
Dzięki temu poznajemy zniszczoną psychicznie, opętaną maniami prześladowczymi byłą gwiazdę, by następnie powrócić do początków jej kariery, marzeń i przedwojennej Warszawy. Bogactwo i sława przeplatają się z bólem, samotnością, brakiem zrozumienia i walką o dobre imię. Autorka biografii, Agata Tuszyńska, wykonała pracę nie tylko reportera i literata, ale także psychologa, opiekunki i pielęgniarki.
Nie tylko zebrała materiały, zdjęcia, zrobiła wywiady, dotarła do żyjących świadków wydarzeń, ale także odwiedzała od lat schorowaną, zgryźliwą staruszkę, znosiła jej humory i paranoje, trzymała za rękę. W swej książce nie odpowiada na pytanie, czy Wiera była kolaborantką, czy zdradziła, czy słusznie oskarżyła Szpilmana i czy rzeczywiście była szkalowana bez powodu. Mało tego, zadaje kolejne pytania, zmuszając czytelników do myślenia i rewizji własnych poglądów.
Jak my zachowalibyśmy się, aby przeżyć w sytuacji ekstremalnej? Jak daleko posunęlibyśmy się, aby ratować życie swoich dzieci? Czy wolno nam oceniać bohaterstwo i tchórzostwo innych w sytuacjach, których sami nie przeżyliśmy? Czy można prześladować kogoś, opierając zarzuty jedynie na plotkach? Czy zdajemy sobie sprawę z tego, jaką moc ma plotka? Jak się okazuje, w pewnych sytuacjach może ona komuś zrujnować życie i całkowicie zniszczyć psychikę.
Magdalena Marszałkowska
